تعریف زانوی عقب رفته
یکی از انواع تغییر شکل های زانو است که در آن، زانو عقب تر از وضعیت طبیعی قرار میگیرد. به عبارت دیگر، زانو با دامنه ای بیشتر از حد طبیعی باز میشود که این عمل غیر طبیعی است.

علل زانوی عقب رفته
• ضعف عضله چهار سر
• فلج عضله چهار سر
• کوتاهی عضله چهار سر
• قوی بودن عضله چهار سر
• ضعف عضلات پشت ران
• ضعف عضلات پشت ران و چهار سر
• فلج عضلات پشت ران
• تغییر شکل پای چماقی نوع اکواینوس ( در این تغییر شکل فرد روی پنجه راه میرود)
• تغییر شکل پای چماقی نوع کالکانئوس ( در این تغییر شکل فرد روی پاشنه راه میرود)

عوارض ناشی از تغییر شکل زانوی عقب رفته

1• آرتروز زودرس: به علت وارد شدن فشارهای غیر طبیعی، فرد دچار آرتروز زودرس زانو میشود.

2• درد: درد زانو به علل مختلف، از جمله کشش های بافت نرم، وارد آمدن فشار غیرطبیعی بر سطوح مفصلی و فشرده شدن استخوان کشکک روی استخوان ران بروز میکند. بنابراین، درد ممکن است در قسمت جلو زانو به علت فشردگی کشکک روی استخوان ران و همچنین در عقب زانو به علت کشش بافت های نرم خلفی ایجاد شود.

3• تغییر در راستای ستون مهره ها: در صورتی که تغییر شکل یک طرفه باشد، میتواند موجبات انحراف ستون مهره ها را فراهم آورد

4• تغییر الگوی راه رفتن: راه رفتن فرد از حالت طبیعی خارج میشود.

5• افزایش آسیب پذیری زانو: نظر به اینکه در این وضعیت زانو از وضع بیومکانیکی طبیعی خارج میشود، آسیب پذیری آن افزایش می یابد و احتمال آسیب وترها و رباط های اطراف زانو زیاد میشود.

تشخیص زانوی عقب رفته

1• برای این منظور، میتوان دو پا را از سطح زمین بلند کرد. این کار در حالی صورت میگیرد که فرد طاقباز خوابیده است. زاویه زانو در حالت طبیعی و هنگامی که کاملا صاف میباشد، صفر درجه است اما اگر زانو عقب رفته باشد، این زاویه تغییر خواهد کرد. در صورتی که یکطرفه باشد تغییر شکل را در مقایسه با سمت سالم بهتر میتوان تشخیص داد. در دو طرفه ها نیز اندازه گیری زاویه باز شدن زانو به تشخیص کمک میکند.

2• در حالی که درشت نی و استخوان ران در یک خط قرار گرفته اند (زاویه صفر درجه یا 180 درجه) ساق را بلند کنید. بلند کردن ساق موجب میشود که درشت نی نسبت به استخوان ران در سطحی بالاتر و زاویه دار واقع میشود. در این حالت، نشان دهنده زانوی عقب رفته است.

نحوه اندازه گیری زانوی عقب رفته
برای این منظور راستای ساق و ران در یک خط هستند، به عنوان وضعیت طبیعی و صفر درجه در نظر گرفته میشود. حال جلو آمدن ساق نسبت به ران زاویه ای ایجاد میکند که میزان درجه زاویه عقب رفتن زانو را مشخص میکند.

حرکات اصلاحی آن عبارتند از

1.ضعف عضله چهار سر: در صورتی که ضعف عضله چهار سر عامل ایجاد تغییر شکل باشد، باید آن را تقویت کرد که در ادامه به تعدادی از تمرینات تقویتی، از ساده به مشکل اشاره میشود:

تمرینات پیشرونده برای تقویت عضله چهار سر

الف: انقباض ایزومتریک: در این حالت، عضله کوتاه میشود ولی هیچ حرکتی در مفصل اتفاق نمی افتد و استخوان کشکک به سمت بالا کشیده میشود.

ب: انجام حرکت باز کردن زانو دامنه تا دامنه حرکتی آخر آن: برای این منظور پدی به ضخامت سه اینچ زیر زانو قرار داده میشود و فرد عمل باز کردن زانو را انجام میدهد. در این حالت، حرکت مفصل زانو خیلی کم است.

ج: بالا آوردن پا با زانوی صاف (SLR) : در این حالت، حرکت برخلاف جاذبه صورت میگیرد و در زانو حرکتی انجام نمیشود. انقباض عضله چهار سر در زانو صرف جلوگیری از خم شدن زانو در حین حرکت میشود و حرکت در مفصل ران انجام میگیرد.

د: اعمال مقاومت و بالا آوردن پا با زانوی صاف: این تمرین به روش های مختلف صورت میگیرد. وزنه هایی به مچ پا بسته میشود و فرد پایش را صاف بالا میبرد. به تدریج و با بهبود قدرت عضله، میزان مقاومت اعمالی افزایش می یابد. در این روش، عضله چهار سر بدون حرکت مفصل زانو تقویت میشود.

2. کوتاهی عضله چهارسر: در این مورد، کوتاهی عضله چهارسر باید با استفاده از حرکات کششی برطرف شود( در صورتی که کوتاهی قابل برگشت باشد) در عین حال، عضلات گروه مخالف یعنی خم کننده های زانو نیز باید تقویت شوند تا بتوانند وضعیت حاصله را حفظ کنند.
در زیر به دو نمونه از تمرینات کششی اشاره میشود:

الف: کشش عضله چهارسر : فرد در حالی که روی یک پا نشسته است، پای دیگر را به سمت عقب میبرد. در این حالت، در مفصل ران عضلات خم کننده تحت کشش قرار میگیرند. از طرفی، عضله راست رانی هم که یکی از سرهای عضله چهار سر است، تحت کشش قرار میگیرد. با خم کردن زانو بقیه قسمت های عضله چهارسر نیز کشیده میشوند.

ب: کشش عضله چهارسر در حالت ایستاده: عضله چهار سر دو مفصلی است. برای کشیده شدن عضله روی دو مفصل باید عمل باز کردن مفصل ران با خم کردن مفصل زانو به طور همزمان صورت گیرد. فرد در حالت ایستاده برای کشش عضله چهارسر پای راست از دست چپ استفاده میکند.
با دست چپ ، پای (قسمت مچ پا و یا برای اعمال کشش به عضلات جلو پا به صورت همزمان قسمت جلو پا) راست را میگیرد و زانو را خم میکند و سپس ران را باز میکند به طوری که عضله چهارسر کشیده میشود.

3. قوی بودن عضله چهارسر: اگر قدرت عضله چهارسر خیلی زیاد باشد به طوری که با عضلات خم کننده زانو متعادل نباشد، میتواند تغییر شکل زانوی عقب رفته را ایجاد کند. در این حالت، حرکات اصلاحی باید در جهت تقویت عضلات خم کننده زانو باشد. در زیر، به دو نمونه از تمرینات تقویتی اشاره میشود:
الف: فرد رو به شکم میخوابد و زانوی خود را خم میکند. با انجام این حرکت، عضلات خم کننده زانو فعال میشوند. فرد این حرکت را میتواند برای هرکدام از پاها انجام دهد.
ب: اگر فرد در حالت خوابیده رو به شکم بتواند زانوی خود را خم کند، برای اعمال مقاومت میتوان از وزنه های کم استفاده کرد. به این ترتیب که وزنه کوچکی به مچ پا بسته میشود و فرد زانوی خود را در این حالت خم میکند. مقاومتی که از طریق وزنه اعمال میشود، موجبات تقویت بیشتر عضلات خم کننده زانو را فراهم می آورد. بتدریج و با بهبود قدرت عضلانی فرد، میتوان میزان وزنه را افزایش داد. به جای وزنه از مقاومت دستی و یا فنر نیز میتوان استفاده کرد.

4. تغییر شکل زانوی عقب رفته به صورت ثانویه: در صورتی که تغییر شکل زانوی عقب رفته به صورت ثانویه نسبت به تغییر شکل های اکواینوس و کالکانئوس ایجاد شده باشد، آن ها را باید اصلاح کرد تا تغییر شکل زانو نیز اصلاح شود.

5. زانوی عقب رفته خفیف: در موردی که زانوی عقب رفته خفیف است، استفاده از کفش پاشنه دار میتواند در جلوگیری از پیشرفت تغییر شکل و اصلاح آن موثر باشد.

6. موارد شدید تغییر شکل: در موارد شدید تغییر شکل باید از وسایل کمکی نظیر knee cage استفاده کرد.

درمان ارتزی

• ارتزها و بریس ها
• زانوبند